सनातन किंवा हिंदू संस्कृतीची अभिव्यक्ती आणि देवांवरची श्रद्धा देश-विदेशातील सर्व समाजाच्या सर्व स्तरातील लोकांमध्ये प्रखरतेने दिसून येत आहे. मात्र, सनातन धर्माच्या विरोधकांना अशा काही नामवंत व्यक्तींना आपल्या विचारसरणीचे शत्रू वाटतात. अशा विरोधकांना सनातन शक्तिचे संकेत वेळोवेळी मिळत असतात.
गेल्या वर्षी इस्रोचे अध्यक्ष आणि शास्त्रज्ञांनी पूजा विधी करण्यासाठी मंदिरांना भेट दिली आणि इस्रोच्या अध्यक्षांनी मंदिर भेटीचे महत्त्व उघडपणे सर्वांसमोर मांडले. भारताचे सरन्यायाधीश चंद्रचूड जी हे देवावर विश्वास असण्याचे ताजे उदाहरण आहे. त्यांनी सांगितले की, “अयोध्येतील राम मंदिर जागेच्या वादाची केस माझ्यापुढे आली होती. त्यावर तीन महिने विचार करत गेला. तेव्हा जाणवले की, शेकडो वर्ष प्रलंबित राहिलेला विषय आमच्यापुढे आला आहे. त्यावेळी यावर मार्ग कसा काढायचा? असा प्रश्न समोर आला. त्यावेळी देवाच्या समोर बसून अयोद्धेच्या केसचा मार्ग तुम्हीच शोधून द्या, अशी विनंती देवांना केली. आपला विश्वास आणि आस्था असेल तर मार्ग देव शोधून देतातच.”
तथापि, आपल्या प्राचीन ऋषीमुनींनी सखोल अभ्यास करून मांडलेले, मानवी मनाच्या सर्वांगीण किंवा अंतिम सर्वोच्च दृष्टीकोनात, विशेषत: सनातन धर्माबद्दल, जाणीवपूर्वक किंवा नकळतपणे अंतर्भूत स्वार्थी हितसंबंध असणाऱ्या व्यक्तींना शास्त्रीय पद्धतीने समजून घेण्यात स्वारस्य नसते. तथापि, अनेक आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यताप्राप्त शास्त्रज्ञ आणि तत्त्ववेत्ते सनातन धर्माचे अफाट ज्ञान तसेच कृती, प्रथा यांना वैज्ञानिक मानतात, विशेषत: मानवजाती आणि पर्यावरण संरक्षणाच्या संदर्भात.
तथापि, अनेक कम्युनिस्ट, मार्क्सवादी, ख्रिस्ती धर्मप्रचारक, इस्लामी धर्मोपदेशक आणि राजकारण्यांसह सनातन धर्माचा द्वेष करणारे, त्याबद्दल खोटे समज पसरवतात. भारतीय मार्क्सवाद्यांचा असा विश्वास आहे की इस्लाम हा एक ‘प्रगतीशील’ धर्म आहे ज्याची ‘तत्त्वे गरीब आणि श्रीमंत यांच्यात समानता वाढवतात. दुसरीकडे, सनातन धर्म मूर्तीपूजेला महत्व देतो आणि त्यातून होणाऱ्या दुष्कर्मावर दुर्लक्ष करीत आहे. आर.एस. शर्मा आणि सर्व मार्क्सवादी हिंदू मूर्तीपूजेला वाईट मानतात, तर गुलामगिरीचा व्यापार, हलाला, तिहेरी तलाक, बहुपत्नीत्व आणि इतर असंविधानिक शरिया कायद्यांबद्दल त्यांना काहीही चुकीचे वाटत नाही.
जे इस्लामला मानत नाहीत म्हणजेच ‘कुफ्र’ त्यांच्याबद्दल द्वेष असणं, जे घोषित असहिष्णुतेपेक्षा थोडे अधिक आहे. मार्क्सवाद्यांना इस्लामिक पद्धतींमध्ये हिंसा आणि राजकारणाच्या भूमिकेत काहीही नुकसान दिसत नाही. उलट आपले मार्क्सवादी इतिहासकार या सर्व गोष्टी पुरोगामी तत्त्वे मानतात.
आर.एस. शर्मा यांचा ‘सांप्रदायिक इतिहास’ आणि ‘राम यांची अयोध्या’ पुस्तकामध्ये हिंदूविरोधी भावना दिसतात, तर इस्लामबद्दल सामंजस्यवादी वृत्ती दाखवण्याचा प्रयत्न केला आहे. ही वृत्ती शीतयुद्धाच्या सुरुवातीपासून कम्युनिस्टांनी आत्मसात केली आहे, जी आजही कायम आहे.
सर्व धर्मांमध्ये काही चांगल्या आणि वाईट गोष्टी किंवा प्रथा आहेत, पण फक्त सनातन धर्मावर हल्ला करना योग्य आहे का? बाकी धर्मांमध्ये असलेल्या चांगल्या गोष्टींचा आम्ही आदर करतो, तसाच सनातन धर्माचाही आदर व्हायला हवा.
महाराष्ट्रातही वारंवार सनातन धर्माचा अपमान केला जातो. काही दिवसांपूर्वी शरद पवारांच्या उपस्थितीत एका व्यक्तीने प्रभू श्रीराम आणि स्वामी समर्थ यांच्यावर टीका केली, पण शरद पवारांनी त्याचे खंडन केले नाही. राहुल गांधीही नेहमीच सनातन धर्मावर टीका करताना दिसतात. हे योग्य आहे का?
भारतीय चालीरीतींना शास्त्रीय आधार
सनातन धर्माच्या परंपरा पूर्वी अंधश्रद्धा मानल्या जात होत्या, परंतु विज्ञानाच्या आगमनाने हे स्पष्ट होत आहे की या परंपरा वैज्ञानिक ज्ञानावर आधारित आहेत आणि शतकानुशतके चालत आल्या आहेत. सर्वसामान्यांना त्यातील शास्त्र माहीत नसले तरी त्यांनी प्रामाणिक पालन केले आहे.
सनातन धर्म बळाचा वापर न करता, साधकांना त्यांच्या इच्छेनुसार देवाची उपासना करण्याची परवानगी देतो. सनातन धर्म स्वीकारल्यानंतरही मूळ धर्म पाळण्याची परवानगी दिली जाते.
सनातन धर्म स्वीकारणाऱ्या आंतरराष्ट्रीय सेलिब्रिटींची काही उदाहरणे:
- ज्युलिया रॉबर्ट्स : २०१० च्या एका मुलाखतीत, रॉबर्ट्सने स्वतःला “हिंदू धर्माच्या मार्गावर प्रशस्त” असे म्हटले आणि सांगितले की तिचे कुटुंब तिच्यासोबत जप, प्रार्थना आणि उत्सव करण्यासाठी जातात.
- सिल्वेस्टर स्टॅलोन : सनातन धर्माचे प्रमुख अनुयायी
- विल स्मिथ : सनातन धर्माचे प्रमुख अनुयायी
- रॉबर्ट डाउनी ज्युनियर : हे सनातन धर्मावर दृढ विश्वास ठेवणारे आणि भगवान कृष्णाच्या विचारसरणीचे अनुयायी आहेत.
- मायली सायरस : मानसिक शांतीसाठी तिच्या घरी लक्ष्मीपूजन करते
- मॅडोना : काही हिंदू परंपरांचे पालन करते आणि योगाभ्यास करते
- रसेल ब्रँड : सनातन धर्मावर अपार श्रद्धा असलेला प्रसिद्ध विनोदी कलाकार
- लीना हेडी : गेम ऑफ थ्रोन्ससाठी प्रसिद्ध, तिची सनातन धर्मावर अपार श्रद्धा आहे
- जॅकी हंग : सनातन धर्मावर अपार श्रद्धा असलेला मार्शल आर्ट आर्टिस्ट
- एनएफएल खेळाडू रिकी विल्यम्स हा हिंदू आणि शाकाहारी आहे. दुखापतीतून बरे होण्यासाठी तो हिंदू-आधारित प्राणिक उपचार वापरतो.
- दौऱ्यावर नसताना, संगीतकार ट्रेव्हर हॉल हिंदू भिक्षूसारखे राहतात. २०१३ मध्ये त्यांनी भारत भेट दिली.
- आर्मी वाइव्हज अभिनेत्री केली विल्यम्सने १९९६ मध्ये पती अजय सहगलसोबत लग्न केल्यानंतर हिंदू धर्म स्वीकारला.
- ब्रिटीश कादंबरीकार ख्रिस्तोफर इशरवुड हा हिंदू होता.
- मॅनहॅटन प्रकल्पाचे पर्यवेक्षण करणारे सैद्धांतिक भौतिकशास्त्रज्ञ रॉबर्ट ओपेनहायमर यांच्यावर भगवद्गीता, महाभारत आणि भारतीय इतिहासाचा प्रभाव होता. त्यांनी संस्कृत शिकली आणि भगवद्गीता तिच्या मूळ भाषेत वाचली. पहिल्या अणुबॉम्बच्या स्फोटाच्या दोन दिवस आधी ओपेनहायमरने भगवद्गीतेतील एक श्लोक वाचला.
- या यादीतील आणखी एक नोबेल शांतता पुरस्कार विजेते नील्स हेनरिक डेव्हिड बोहर आहेत. डॅनिश भौतिकशास्त्रज्ञ अणु संरचना आणि क्वांटम सिद्धांतासाठी त्यांच्या जबरदस्त योगदानासाठी ओळखले जातात. स्टीफन प्रोथेरो यांच्या गॉड इज नॉट वन (पृष्ठ 144) या पुस्तकात नील बोहरचा उल्लेख आहे: “मी प्रश्न विचारण्यासाठी उपनिषदांकडे वळतो.”
- अमेरिकन खगोलशास्त्रज्ञ, विश्वशास्त्रज्ञ, खगोलभौतिकशास्त्रज्ञ, खगोलजीवशास्त्रज्ञ आणि तत्वज्ञानी, कार्ल सेगन यांचे विश्वशास्त्र आणि आधुनिक अवकाश विज्ञानातील योगदान अभूतपूर्व आहे. ते एक धर्माभिमानी हिंदू होते आणि त्यांनी सांगितले होते की: “हिंदू धर्म हा जगातील एकमेव मुख्य धर्म आहे, जो विश्वज्ञानाला समर्पित आहे जसे की ब्रह्मांड स्वतःच एक प्रचंड, अगदी अंतर्भूत, मृत्यू आणि पुनर्जन्मांची संख्या अनुभवतो. हा एकमेव धर्म आहे ज्यामध्ये काळाचे प्रमाण आधुनिक वैज्ञानिक विश्वशास्त्राशी जुळते. [कार्ल सागन, कॉसमॉस].
- निकोला टेस्ला हे सर्व काळातील सर्वोत्कृष्ट शास्त्रज्ञ मानले जातात आणि त्यांच्या शोधांनी मानवतेसाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे; अनेक क्षेत्रात ते अग्रेसर होते. सर्बियन-अमेरिकन शास्त्रज्ञ आणि अभियंता त्याच्या क्षेत्रात टेस्ला कॉइल, रेडिओ, अल्टरनेटिंग करंट आणि टेलिफोन यावर संशोधनासाठी प्रसिद्ध आहेत. तथापि, तो वेदांतिक संकल्पना उद्धृत करताना दिसला आहे: “सर्व सुगम पदार्थ प्राथमिक पदार्थातून येतात, किंवा परिमिततेच्या पलीकडे असलेली संकल्पना, जी सर्व जागा भरते, इथर किंवा ॲल्युमिनिफेरस ईथर, ज्यावर जीवन देणारा प्राण किंवा सर्जनशील शक्ती कार्य करते, जी कधीही न संपणारी चक्रात आणते. अशा गोष्टी आणि घटना अस्तित्वात आहेत.” [O’Neill, and the Prodigal Genius, The Life of Nikola Tesla, 1944]
- Fritjoff Capra’s Uncommon Wisdom: Conversations with Remarkable People (1988) मध्ये रवींद्रनाथ टागोर आणि वर्नर हायझेनबर्ग यांच्यातील संभाषणाचे वर्णन केले आहे: “त्यांना हे जाणवू लागले की सापेक्षता, परस्परसंबंध आणि नश्वरता हे भौतिक वास्तवाचे मूलभूत पैलू आहेत. हे ओळखणे त्यांच्यासाठी आणि त्यांचे सहकारी भौतिकशास्त्रज्ञ यांच्यासाठी खूप कठीण होते. जे भारतीय आध्यात्मिक परंपरांचा आधार होते.”
- वर्नर हायझेनबर्ग : “ज्यांनी वेदांत वाचले आहे त्यांना क्वांटम सिद्धांत हास्यास्पद वाटणार नाही.” “भारतीय तत्त्वज्ञानाबद्दलच्या संभाषणानंतर, क्वांटम भौतिकशास्त्रातील काही कल्पना ज्या खूप विचित्र वाटल्या होत्या त्या अचानक अधिक अर्थपूर्ण होऊ लागल्या.”
स्टॅलिन, राहुल गांधी, शरद पवार आणि सनातन धर्माला प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे लक्ष्य करणाऱ्यांनी या वस्तुस्थिती जाणून घ्याव्यात. सनातन धर्माचा कार्य वैश्विक शांतता आणि सहकार्यासाठी आहे, विरोधी धर्मांतरणासाठी नव्हे.
पंकज जगन्नाथ जयस्वाल
