नाशिक हे महाराष्ट्राच्या संरक्षण उत्पादन क्षेत्रातील उदयोन्मुख केंद्र म्हणून आकार घेत आहे. २०२३ मध्ये केंद्रीय सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग मंत्री नितीन गडकरी यांनी नाशिकच्या संरक्षण उत्पादनातील क्षमतेवर भर देत त्याला ‘डिफेन्स हब’ म्हणून विकसित करण्याच्या शक्यतांवर चर्चा केली होती. हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (HAL) नेही येथे मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूक करण्याचा निर्णय घेतला आहे, ज्यामुळे हे शहर संरक्षण उत्पादनाच्या नकाशावर आणखी ठळकपणे उमटणार आहे.
नाशिक: संरक्षण उत्पादनाच्या प्रगतीकडे वाटचाल
नाशिकमध्ये संरक्षण उत्पादन क्षेत्रात गुंतवणुकीचा ओघ वाढत आहे. HAL ने नाशिक विमानतळावर २०० कोटी रुपयांची गुंतवणूक करून समांतर धावपट्टी विकसित करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या निर्णयामुळे येथील विमानतळाची क्षमता मोठ्या प्रमाणावर वाढेल आणि २०२७ च्या सिंहस्थ कुंभमेळ्यासाठी येणाऱ्या भाविकांसाठीही प्रवास सुलभ होईल. ही गुंतवणूक नाशिकच्या दीर्घकालीन विकास आराखड्याचा एक भाग असून भविष्यात येथे अनेक नवीन प्रकल्प उभारले जाण्याची शक्यता आहे.
नाशिक संरक्षण उत्पादनासाठी प्रमुख केंद्र होऊ शकते
मार्च २०२३ मध्ये केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी यांनी नाशिकच्या संरक्षण उत्पादन क्षेत्राच्या वाढीबाबत महत्त्वाचे विधान केले होते. त्यानुसार, “HAL सारख्या कंपन्या येथे कार्यरत असल्याने नाशिक हे संरक्षण उपकरण निर्मितीचे महत्त्वाचे केंद्र बनू शकते.” HAL व्यतिरिक्त, देवळाली येथेही संरक्षण उत्पादन युनिट्स आणि प्रशिक्षण केंद्रे आहेत. परिणामी, नाशिकच्या संरक्षण उत्पादन क्षेत्राला मोठ्या संधी उपलब्ध होत आहेत. यामुळे नवीन रोजगारनिर्मिती होईल, निर्यात वाढेल आणि देशाच्या सुरक्षेसाठी महत्त्वाचे योगदान मिळेल.
नाशिक: भारताच्या लढाऊ विमान निर्मितीतील पुढील केंद्र
HAL नाशिकमध्ये स्वदेशी हलकी लढाऊ विमाने (LCA) तेजस आणि हिंदुस्तान टर्बो ट्रेनर-४० (HTT-40) यांसाठी नवीन उत्पादन सुविधा स्थापन करत आहे. HAL ने भारतीय हवाई दलासाठी (IAF) ८३ Mk-1A तेजस विमाने वितरित करण्याचे लक्ष्य ठेवले आहे. तसेच, IAF कडून ९७ अतिरिक्त Mk-1A विमाने खरेदी करण्याचा विचार सुरू असून त्यासाठी ₹६७,००० कोटींची संभाव्य गुंतवणूक अपेक्षित आहे. यामुळे नाशिक भारताच्या संरक्षण उत्पादन क्षेत्रातील महत्त्वपूर्ण केंद्र बनण्याच्या दिशेने वेगाने वाटचाल करत आहे.
पुणे-नाशिक औद्योगिक द्रुतगती महामार्ग
नाशिकचे मुंबई, पुणे आणि औरंगाबाद यांसारख्या औद्योगिक केंद्रांशी वाढते संलग्नत्व राज्याच्या औद्योगिक भविष्यासाठी निर्णायक ठरणार आहे. प्रस्तावित पुणे-नाशिक औद्योगिक द्रुतगती महामार्गामुळे औद्योगिक विकासाला गती मिळणार आहे. हा महामार्ग वडोदरा आणि अहमदाबाद या औद्योगिक शहरांशी नाशिकला जोडणार आहे. महामार्गालगत संरक्षण उत्पादन क्षेत्राशी संबंधित उद्योग, संशोधन केंद्रे आणि IT हब विकसित होण्याची शक्यता आहे, ज्यामुळे स्थानिक आणि प्रादेशिक पातळीवर मोठ्या प्रमाणावर रोजगारनिर्मिती होईल.
नाशिक-वाढवण महामार्ग: निर्यात सुलभतेसाठी नवा आयाम
मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी नाशिक-वाढवण महामार्गाची घोषणा केली असून, हा महामार्ग नाशिकच्या औद्योगिक व संरक्षण उत्पादन क्षमतेला मोठा हातभार लावणार आहे. वाढवण बंदर हे जागतिक स्तरावर महत्त्वाचे बंदर बनणार असून, त्याला थेट नाशिकशी जोडणारा महामार्ग संरक्षण उपकरणांच्या निर्यातीस चालना देईल. यामुळे नाशिक औद्योगिक आणि संरक्षण उत्पादन क्षेत्रात महत्त्वाचे ‘निर्यात केंद्र’ म्हणून उदयास येईल.
आत्मनिर्भर भारतासाठी नाशिकचे योगदान
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी नाशिकला संरक्षण उत्पादन क्षेत्रात महत्त्वाची भूमिका बजावत असल्याचे अधोरेखित केले आहे. HAL ने येथे २०० हून अधिक सुखोई-३० एमकेआय आणि डॉर्नियर-२२८ विमाने तयार केली आहेत. संरक्षण उत्पादन क्षेत्राशी संबंधित अनेक स्टार्टअप्स आणि MSMEs देखील नाशिकमध्ये विकसित होत आहेत. पुणे, मुंबई आणि गुजरातमधील औद्योगिक क्षेत्रांशी नाशिकची वाढती जोडणी देशाच्या आत्मनिर्भर संरक्षण धोरणासाठी महत्त्वाची ठरणार आहे.
नाशिक हे केवळ धार्मिक आणि कृषी महत्त्वाचे शहर राहिले नसून आता ते संरक्षण उत्पादन क्षेत्रातही आघाडीवर येत आहे. HAL आणि इतर संरक्षण उत्पादन युनिट्सच्या गुंतवणुकीमुळे नाशिकच्या औद्योगिक विकासाला नवी दिशा मिळाली आहे. पुणे-नाशिक आणि नाशिक-वाढवण महामार्ग यांसारख्या पायाभूत सुविधा प्रकल्पांमुळे नाशिकचा औद्योगिक आणि संरक्षण उत्पादन क्षेत्रातील ठसा आणखी गडद होत आहे. त्यामुळे, नाशिक लवकरच भारताच्या संरक्षण उत्पादन क्षेत्रात महत्त्वाचे केंद्र बनण्याच्या मार्गावर आहे.
Source: Vayuveg
