सध्याच्या तंत्रज्ञानाच्या युगात, ChatGPT आणि Large Language Models (LLM) दैनंदिन जीवनावर मोठा प्रभाव टाकत आहेत. हे मॉडेल्स मानवी संवादासारखा अनुभव देण्यासाठी तयार करण्यात आले आहेत, ज्यामुळे विविध क्षेत्रात आणि कार्यात त्यांचा वापर वाढत आहे. शिक्षण, व्यवसाय, आरोग्यसेवा आणि साधारण संवाद यांसारख्या अनेक क्षेत्रात या तंत्रज्ञानाने क्रांती घडवली आहे. याचा नेमका प्रभाव कसा आहे, हे आपण खाली सविस्तर पाहूया.
१. वैयक्तिक सहाय्यता आणि उत्पादकता वाढ
ChatGPT सारखे मॉडेल्स वैयक्तिक सहाय्यता देण्यासाठी खूप उपयुक्त ठरले आहेत. कामांच्या यादी तयार करणे, ईमेल मसुदे तयार करणे, माहिती शोधणे, आणि इतर कामांमध्ये मदत करण्यासाठी हे मॉडेल्स वापरले जातात. त्यामुळे आपला वेळ वाचतो आणि कामांची कार्यक्षमता वाढते.
व्यवसायातसुद्धा याचा वापर अधिक प्रमाणात होतो आहे. LLM चा वापर करून अहवाल तयार करणे, डेटाचा विश्लेषण करणे, आणि कोड तयार करण्याचे काम सोपे होते. यामुळे उद्योग क्षेत्रात सर्जनशीलता वाढते आणि कामांची गतीही वाढते.
२. शिक्षणक्षेत्रातील बदल
शिक्षणक्षेत्रात ChatGPT आणि LLM चा वापर महत्त्वपूर्ण ठरतो आहे. विद्यार्थ्यांना हे मॉडेल्स त्यांच्या अभ्यासात मदत करतात. २४x७ उपलब्ध असणारे हे आभासी ट्यूटर विद्यार्थ्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे देतात, कठीण संकल्पना समजावतात, आणि अभ्यासाचे सत्र देतात.
शिक्षकांना परीक्षेच्या प्रश्नपत्रिका तयार करणे, अभ्यासक्रमाची योजना तयार करणे, आणि थोडक्यात लेखनाचे काम सोपे होते. यामुळे विद्यार्थ्यांचा अनुभव वैयक्तिक बनतो आणि शिक्षणाची गुणवत्ता वाढते.
३. आरोग्यसेवेमधील सहाय्यता
आरोग्यसेवेमध्ये ChatGPT सारखी तंत्रज्ञान मोठ्या प्रमाणात मदत करते. वैद्यकीय प्रश्नांसाठी याचा वापर केला जातो, ज्यामुळे रुग्णांना त्वरीत उत्तर मिळते. काही ऍप्समध्ये लक्षणे तपासण्यासाठी LLM चा वापर करून सल्ला मिळवला जातो.
मानसिक आरोग्यासाठीही हे तंत्रज्ञान सहाय्यक ठरते. काही चॅटबॉट्स तणाव, चिंता, आणि नैराश्य यावर तातडीने प्रतिक्रिया देतात. यामुळे मानसिक आरोग्य सेवेसाठी हे तंत्रज्ञान मदतकारक ठरते, जरी हे व्यावसायिक उपचाराचा पर्याय नाही.
४. ग्राहक सेवा क्षेत्रात क्रांती
ChatGPT आणि LLM चा ग्राहक सेवा क्षेत्रात वापर वाढला आहे. ग्राहकांच्या तक्रारी, प्रश्न, आणि ऑर्डर ट्रॅकिंग यांसारख्या कामांसाठी याचा वापर होतो. हे मॉडेल्स २४x७ उपलब्ध असल्याने ग्राहकांचे समाधान वाढते आणि मानवी कर्मचारी वर्गावरचा ताण कमी होतो.
५. सर्जनशील लेखन आणि सामग्री निर्मिती
ChatGPT ने सर्जनशील लेखनातसुद्धा मोठे योगदान दिले आहे. लेख, ब्लॉग पोस्ट्स, आणि सोशल मीडियासाठी मसुदे तयार करणे, कल्पना सुचवणे, आणि सामग्रीचे संपादन करण्यासाठी याचा वापर मोठ्या प्रमाणात केला जातो. लेखकांना आणि सामग्री निर्मात्यांना हे तंत्रज्ञान मोठ्या प्रमाणात सहाय्यक ठरते.
६. सर्वसमावेशकता सुधारणा
ChatGPT सारख्या मॉडेल्समुळे दिव्यांग व्यक्तींना विविध सहाय्यता मिळते. स्पीच-टू-टेक्स्ट आणि टेक्स्ट-टू- स्पीच या सुविधांमुळे श्रवण किंवा बोलण्यास अडचण असणाऱ्यांना संवाद साधता येतो. अशा तंत्रज्ञानामुळे भाषा अनुवाद आणि वाचन सहाय्यता यांसारख्या सुविधासुद्धा मिळतात, ज्यामुळे विविध अडचणी सोप्या होतात.
७. सामाजिक संवादात बदल
ChatGPT आणि LLM चा वापर वैयक्तिक संवादातसुद्धा बदल घडवून आणतो आहे. सामाजिक माध्यमांवर पोस्ट्स तयार करणे, वैयक्तिक संदेशांना उत्तरे देणे, आणि विविध संवादी उत्तरं तयार करण्यासाठी याचा वापर होतो.
परंतु, यामुळे काहीवेळा तंत्रज्ञानाचा अतिरेक होऊ शकतो आणि माणसांमधील संवादाचा मूळ हेतू हरवू शकतो. त्यामुळे याचे संतुलन राखणे आवश्यक आहे.
८. आव्हाने आणि नैतिक विचार
ChatGPT आणि LLM च्या वापरामुळे अनेक आव्हाने आणि नैतिक प्रश्न निर्माण होतात. चुकीची माहिती प्रसारित होण्याची शक्यता असते, आणि यातून चुकीच्या निष्कर्षांपर्यंत पोहोचता येते. तसेच, या मॉडेल्समुळे काही व्यवसायांमध्ये नोकरी गमावण्याचे संकटही आहे.
याशिवाय, डेटा गोपनीयतेसारख्या विषयांवरही चर्चा सुरू आहे, कारण मोठ्या प्रमाणात डेटा वापरल्यामुळे गोपनीयता धोक्यात येऊ शकते.
निष्कर्ष
ChatGPT आणि इतर मोठ्या भाषा मॉडेल्सचा दैनंदिन जीवनावर मोठा प्रभाव आहे. हे तंत्रज्ञान आपले काम अधिक सोपे, जलद, आणि कार्यक्षम बनवत आहे. परंतु, त्याच्या योग्य आणि जबाबदार वापरावर जोर देणे आवश्यक आहे. भविष्यात या तंत्रज्ञानाचा प्रभाव आणखी वाढेल, आणि त्याचा योग्य मार्गाने वापर करण्यासाठी आपण सज्ज असायला हवे.
Author:
1) Ritika Choudhary (Assistant Professor, Vishwakarma college of Arts,Commerce and Science,Pune)
2) Mr. Ashish Jena (Software Engineer,Pune)
