आषाढी एकादशीच्या निमित्ताने पंढरपूरकडे निघालेल्या लाखो वारकऱ्यांसाठी महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने (एसटी) यंदा केवळ वाहतुकीचं साधन नव्हे, तर श्रद्धेचा आणि सुशासनाचा एक नवा अध्याय लिहिला आहे. ‘वारकऱ्यांची सेवा हीच ईश्वर सेवा’ हे ब्रीदवाक्य प्रत्यक्षात आणत, एसटीने केवळ विक्रमी महसूलच मिळवला नाही, तर सार्वजनिक सेवेच्या कार्यक्षमतेचं एक आदर्श उदाहरणही घालून दिलं.
श्रद्धा, सेवा आणि सुशासनाची यशोगाथा
यंदाच्या आषाढी वारीत एसटी महामंडळाने ऐतिहासिक कामगिरी करत ५,२०० हून अधिक विशेष बसगाड्यांच्या २१ हजारांपेक्षा जास्त फेऱ्यांमधून ९ लाखांहून अधिक भाविकांचे सुरक्षित आणि वेळेत परिवहन केले. यातून तब्बल ३५.८७ कोटी रुपयांचा विक्रमी महसूल महामंडळाने कमावला आहे. ही केवळ आकडेवारी नाही, तर हे कुशल नियोजन, दूरदृष्टी आणि जनसेवेच्या बांधिलकीचं प्रतीक आहे.
गेल्या काही वर्षांपासून एसटी महामंडळ आषाढी वारीच्या व्यवस्थापनात सातत्याने प्रगती करत आहे. “गाव ते पंढरपूर थेट सेवा” या संकल्पनेमुळे वारकऱ्यांना त्यांच्या गावातून थेट विठ्ठलाच्या दारापर्यंत पोहोचता आले. यामुळे खासगी वाहतुकीवरील अवलंबित्व कमी होऊन एसटीला प्रवाशांचा १००% प्रतिसाद मिळाला.
डिजिटल क्रांती आणि नियोजनबद्धता
यंदाच्या वारीत डिजिटल तिकिट प्रणाली, क्यूआर कोड आणि युपीआय (UPI) आधारित कॅशलेस व्यवहारांमुळे प्रवासाची प्रक्रिया अधिक वेगवान आणि सुलभ झाली. यामुळे तिकिटासाठी लागणारा वेळ वाचला, ज्यामुळे फेऱ्यांची संख्या वाढवता आली आणि अधिक भाविकांना सेवा देता आली. हे तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करून सार्वजनिक सेवा कशी सुधारता येते, याचं उत्तम उदाहरण आहे.
सुरक्षा आणि वाहतूक नियोजनासाठी उभारलेले चेकपोस्ट, तांत्रिक कर्मचाऱ्यांची नेमणूक आणि विशेष नियंत्रण यंत्रणा यामुळे वारीचा प्रवास अधिक सुरक्षित झाला. पंढरपूर येथे उभारलेली चार तात्पुरती बसस्थानके (चंद्रभागा, भीमा, पांडुरंग, आणि विठ्ठल कारखाना), मार्गांची फेररचना आणि स्थानिक प्रशासनासोबतचा (पोलीस, होमगार्ड, पालिका, स्वयंसेवी संस्था) समन्वय यामुळे वारीचं व्यवस्थापन अधिक प्रभावी झालं.
आकडेवारीतून दिसणारी प्रगती
गेल्या तीन वर्षांच्या आकडेवारीवर नजर टाकल्यास एसटी महामंडळाची आषाढी वारीतील प्रगती स्पष्ट होते:
| प्रमुख घटक | २०२३ | २०२४ | २०२५ | वाढ / बदल (२०२४ ते २०२५) |
| एकूण महसूल (₹ कोटी) | २३.४५ | २८.९१ | ३५.८७ | 🔼 +२४.१% |
| एकूण प्रवासी (लाख) | ८.७२ | ९.५३ | ९.७२ | 🔼 +२.०% |
| अतिरिक्त बसेस (संख्या) | ४,६०० | ५,००० | ५,२०० | 🔼 +४.०% |
| एकूण बसफेऱ्या | १७,१०० | १९,१८६ | २१,५९९ | 🔼 +१२.१% |
| डिजिटल तिकिटिंग यंत्रणा | प्रारंभिक चाचणी | अंशतः कार्यरत | पूर्णपणे कार्यान्वित | ✅ पूर्ण अमलात आणले |
या आकडेवारीनुसार, केवळ महसुलात ५० टक्क्यांहून अधिक वाढ झाली नाही, तर सेवा कार्यक्षमतेत आणि तांत्रिक सुधारणांमध्येही मोठी प्रगती झाली आहे. विशेषतः यंदा पूर्णपणे डिजिटल तिकिटिंग प्रणाली लागू केल्याने प्रवासाचा अनुभव अधिक सुलभ झाला.
महिला प्रवाशांचा वाढलेला सहभाग आणि विभागांची कामगिरी
राज्य सरकारने महिलांना दिलेल्या ५०% भाडे सवलतीचा मोठा परिणाम यंदाच्या वारीत दिसून आला. महिला प्रवासी संख्येत जवळपास ३० टक्क्यांनी वाढ झाली, ज्यामुळे महामंडळाच्या उत्पन्नातही लक्षणीय भर पडली. सांगली विभागाने ४०० विशेष बस सोडून ८०.८४ लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळवले, तर कोल्हापूर विभागाने अवघ्या आठ दिवसांत १ कोटी ९२ लाखांचा महसूल मिळवून ऐतिहासिक कामगिरी केली. हे विभागीय नियोजन आणि अंमलबजावणीच्या यशाचं द्योतक आहे.
‘निर्मल वारी, हरित वारी’चा संकल्प
राज्य सरकारच्या “निर्मल वारी, हरित वारी” उपक्रमांतर्गत स्वच्छता, प्लास्टिक मुक्त वारी आणि पर्यावरणपूरक उपाययोजना राबवण्यात आल्या. यामुळे वारी केवळ श्रद्धेचा उत्सव न राहता, सामाजिक बांधिलकी, कुशल नियोजन आणि जनहित केंद्रस्थानी ठेवणाऱ्या नेतृत्वाची यशस्वी कथा ठरली आहे.
एकूणच, आषाढी वारी २०२५ ही एसटी महामंडळासाठी एक ऐतिहासिक ठरली आहे. “सेवा हेच आमचं ध्येय” या ब्रीदवाक्याला न्याय देत, महामंडळाने स्वतःला एक विश्वासार्ह आणि प्रगत संस्थान म्हणून सिद्ध केलं आहे. ही वारी केवळ श्रद्धेचा विषय नसून, राज्याच्या अर्थव्यवस्थेला चालना देणारी आणि सामाजिक सहभाग, कार्यक्षम नियोजन व महसूलवाढ या त्रिसूत्रीमुळे यशस्वी झालेली संधी आहे.
